Osteoporoza – 7 kluczowych faktów, które każdy powinien znać

Odkryj 7 kluczowych faktów o osteoporozie, które pomogą Ci zrozumieć, zapobiegać i radzić sobie z tą powszechną chorobą kości. Dzięki temu przewodnikowi poznasz przyczyny, objawy, metody diagnozy, leczenie oraz strategie zapobiegawcze. Dowiesz się, jak żyć i prowadzić pełniejsze życie, mimo obecności osteoporozy.

Co to jest osteoporoza? — Zrozumienie podstaw

Osteoporoza jest układową chorobą szkieletową, charakteryzującą się zwiększoną podatnością na złamania kości, wynikającą z postępującego ubytku masy kostnej oraz osłabienia struktury kości. Złamania mogą nastąpić nawet po niewielkim urazie. Choć najczęściej dotyczą kości przedramienia, szyjki kości udowej i kręgosłupa, mogą także wystąpić w każdym innym miejscu.
Osteoporozę można podzielić na:

• pierwotną – dotyczącą około 80% przypadków, będącą następstwem starzenia się układu kostnego,
• wtórną – dotyczącą około 20% przypadków, będącą konsekwencją występowania innych chorób lub przyjmowania niektórych leków.

Choroba ta może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej można ją zaobserwować u osób w wieku pomenopauzalnym.

Przyczyny osteoporozy — Nie tylko wiek ma znaczenie

Osteoporoza, choć często kojarzona jest z procesem starzenia, jest chorobą wieloczynnikową, gdzie wiek to tylko jeden z wielu czynników wpływających na jej rozwój. Zaniedbywanie aktywności fizycznej jest jednym z ważnych aspektów, ponieważ regularne obciążenia na kościach zwiększają utrzymanie ich gęstości.

Inne przyczyny osteoporozy to także:

• niedobór witaminy D, która odgrywa kluczową rolę w regulacji wchłaniania wapnia, a jej zbyt mała ilość znacznie osłabia strukturę kości,
• zmiany hormonalne, u kobiet obniżenie poziomu estrogenów, co przyczynia się do przyspieszenia utraty masy kostnej, u mężczyzn natomiast, obniżenie produkcji testosteronu, co zaburza gospodarkę wapniowo-fosforanową,
• czynniki genetyczne, skłonność do występowania osteoporozy może być w pewnym stopniu dziedziczona,
• choroby współistniejące, takie jak: choroby tarczycy, cukrzyca, choroby przewodu pokarmowego, zaburzenia odżywiania, nowotwory, choroby reumatyczne,
• stosowane leki, zwłaszcza glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe czy leki zmniejszające krzepliwość krwi.

Jeszcze innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju osteoporozy są: płeć żeńska, wczesna menopauza, nadmierne spożywanie alkoholu oraz palenie tytoniu.

Objawy ostrzegawcze — Kiedy udać się do lekarza

Objawy osteoporozy często są bardzo subtelne lub nawet niezauważalne, dlatego też kluczowe jest zwracanie uwagi na objawy ostrzegawcze, które mogą sugerować problem z gęstością kości. Do najważniejszych z nich należą:

• spadek masy ciała,
• obniżenie wzrostu,
• zgarbiona sylwetka,
• ból kości pod wpływem obciążenia,
• wielokrotne złamania tych samych kości,
• złamania kości w wyniku niewielkiego urazu.

Charakterystycznym sygnałem choroby jest nagły i nieuzasadniony ból pojawiający się w okolicy danej kości. Niestety złamanie kości, jest najczęściej pierwszym objawem rozwijającej się osteoporozy. Do złamań najczęściej dochodzi w obrębie kości: nadgarstka, kręgów kręgosłupa, szyjki kości udowej, kości promieniowej.

W przypadku wystąpienia objawów ostrzegawczych ważne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem i podjęcie pełnej diagnostyki. Wczesne wykrycie choroby umożliwia wdrożenie leczenia oraz działań profilaktycznych niezbędnych do zachowania zdrowego układu kostnego i minimalizacji ryzyka poważnych konsekwencji.

Diagnoza osteoporozy — Proces i metody

Diagnoza osteoporozy obejmuje różne metody oceny gęstości mineralnej kości oraz identyfikację czynników ryzyka.

Najważniejsze badania wykonywane w trakcie diagnostyki osteoporozy to:

• densytometria kości – nieinwazyjne i bezpieczne badanie gęstości mineralnej kości, pozwalające na dokładną ocenę stanu zdrowia układu kostnego,
• markery kostne – zwłaszcza marker P1NP, biorący udział w procesie odbudowy kości oraz CTx, świadczący o procesie niszczenia kości, nazywany też markerem destrukcji kości,
• badanie radiologiczne – zdjęcie kości wykorzystujące promienie rentgenowskie, służące do określenia charakteru złamania kości,
• inne badania obrazowe – tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, rzadziej wykonywane,
• badania laboratoryjne – morfologia krwi, ocena gospodarki wapniowo-fosforanowej, oznaczenie poziomu witaminy D oraz parathormonu.

Diagnostyka osteoporozy nie kończy się jedynie na potwierdzeniu obecności choroby. Jest to także punkt wyjścia do opracowania indywidualnego planu leczenia i profilaktyki.

Leczenie osteoporozy — Opcje i strategie

Leczenie osteoporozy obejmuje różne opcje i strategie, które mają na celu zatrzymanie utraty masy kostnej, wzmocnienie struktury kości oraz minimalizację ryzyka złamań.

Leczenie farmakologiczne osteoporozy obejmuje następujące leki:

• bisfosfoniany – są to leki antyresorpcyjne, ich działaniem jest zmniejszenie tempa utraty tkanki kostnej,
• ranelinian strontu – lek ten spełnia dwa zadania, zmniejsza utratę gęstości kości oraz pobudza ją do odbudowy,
• denosumab – lek biologiczny, zapobiegający złamaniom kręgów oraz innych kości,
• teryparatyd – to rekombinowany preparat parathormonu, którego rolą jest pobudzenie odbudowy kości, a także zwiększenie poziomu wapnia we krwi,
• raloksifen – jest to selektywny modulator receptora estrogenowego, który zmniejsza liczbę złamań kręgów, jednak nie wpływa na złamania innych kości.

Ponadto w leczeniu osteoporozy stosuje się także podaż wapnia oraz suplementację witaminy D.

Zapobieganie osteoporozie — Proaktywne podejście do zdrowia kości

Zapobieganie osteoporozie to proaktywne podejście do zdrowia kości, obejmujące świadome decyzje dotyczące stylu życia i skuteczne strategie profilaktyczne. Do najważniejszych metod profilaktyki przeciw osteoporozie należy zaliczyć kilka ważnych czynników.

1. Właściwa dieta
   • W diecie chroniącej przed osteoporozą najważniejsze jest spożywanie produktów:
     • bogatych w wapń – u osób dorosłych dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 1000 – 1300 mg/dobę, a jego najlepszym źródłem są: produkty nabiałowe (jogurty, kefiry, maślanki, sery), orzechy, migdały, sezam, nasiona chia oraz nasiona strączkowe,
     • bogatych w witaminę D – której dobrym źródłem są: jaja, mleko, tran, ale też ekspozycja na światło słoneczne, w okresie jesienno-zimowym, zaleca się dodatkową suplementację witaminy,
     • bogatych w fosfor – u dorosłego dzienne zapotrzebowanie wynosi 700 – 900 mg/dobę, i można go uzyskać z mięsa, ryb, serów oraz jaj,
     • bogatych w białko – zapotrzebowanie na białko u dorosłej osoby wynosi 1 – 1,5 g/kg masy ciała.
   • Warto także ograniczyć lub całkowicie wyeliminować spożywanie kofeiny.
2. Unikanie popełnia papierosów i nadużywania alkoholu
   • Palenie papierosów u kobiet może wywołać wcześniejszą menopauzę oraz przyspieszyć rozwój osteoporozy, natomiast nadużywanie alkoholu prowadzi do niedożywienia, uszkodzenia wątroby oraz ograniczenia wchłanialności witaminy D co znacząco wpływa na niszczenie kości.
3. Aktywność fizyczna
   • Zdrowie kości uzależnione jest także od aktywności fizycznej. Regularne, umiarkowane obciążenie kości poprzez takie czynności jak spacer, pływanie czy trening siłowy, wykonywane 3 razy w tygodniu po 30 minut w znacznym stopniu przyczyniają się do poprawy masy kostnej.

Życie z osteoporozą — Wskazówki i wsparcie

Życie z osteoporozą jest wyzwaniem, ale z odpowiednimi wskazówkami i wsparciem można skutecznie walczyć z chorobą, minimalizując jej wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Podczas choroby ważne jest utrzymywanie zdrowego stylu życia, w tym zrównoważonej diety i regularnej aktywności dostosowanej do indywidualnych możliwości. Nie bez znaczenia jest także unikanie sytuacji zwiększających ryzyko upadków oraz regularne przyjmowanie leków i suplementów.

Istotnym elementem jest także wsparcie społeczne. Rozmowy z najbliższymi, psychoterapia oraz wyjaśnianie obaw i niejasności z lekarzem mogą pomóc w zrozumieniu i zaakceptowaniu diagnozy.

Warto także pamiętać o regularnych badaniach kontrolnych. Ponadto dbanie o pozytywne podejście do życia mimo trudności jest kluczowym elementem umożliwiającym pełnienie codziennych obowiązków.

Bibliografia

• E. Czerwiński, M. Berwacka, Osteoporoza — zapomniana choroba milionów złamań, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków, Lekarz POZ, 3/2020.
• A. Smektała, A. Dobosz, Osteoporoza — patofizjologia, objawy, profilaktyka i leczenie, Katedra i Zakład Podstaw Nauk Medycznych, Wydział Farmaceutyczny, Wrocław, Farmacja Polska, Tom 76, nr 6, 2020.
• P. Głuszko, E. Sewerynek i in., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja 2022, Endokrynologia Polska, 74 (1), 2023.