Niepłodność mężczyzn to coraz bardziej powszechny problem społeczny, który niestety nadal, zbyt rzadko jest poruszany. W świecie, w którym męskość utożsamia się z siłą, pewnością siebie i płodnością, trudności z poczęciem dziecka są trudnym i wstydliwym problemem. Mężczyźni zdecydowanie rzadziej zgłaszają się do lekarza, unikają badań i często bagatelizują swoje objawy. Tymczasem, szacuje się, że męska bezpłodność dotyczy aż 40-50% przypadków niepłodności par. 

Z tego tekstu dowiesz się:

Wstęp

W tym artykule przyjrzymy się zagadnieniu męskiej niepłodności. Dowiemy się, jakie są jej przyczyny, jak ją zdiagnozować, jak zwiększyć szanse na płodność oraz jakie są najpopularniejsze metody leczenia niepłodności męskiej.

Niepłodność mężczyzn — czym jest i dlaczego tak trudno o niej mówić?

Niepłodnością męską nazywamy niezdolność do spłodzenia dziecka, w okresie dłuższym niż 12 miesięcy, podczas regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W odróżnieniu od bezpłodności, która jest zjawiskiem trwałym i nieodwracalnym, niepłodność można skutecznie leczyć. Warunkiem koniecznym, jest jej wczesne rozpoznanie. Wielu mężczyzn, nie dopuszcza do siebie myśli, że może mieć problem z płodnością. Brak takiej informacji, wstyd, czy niechęć do wizyty u specjalisty, sprawiają, że diagnoza pojawia się zbyt późno. Tymczasem, warto pamiętać, że niepłodność mężczyzn to nie wyrok. To sygnał, że organizm potrzebuje wsparcia, diagnostyki i podjęcia różnych działań.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn

Przyczyny niepłodności u mężczyzn są złożone i często współwystępują ze sobą. Mogą one mieć charakter pierwotny (męska bezpłodność wrodzona) lub nabyty (wynikający z warunków środowiskowych, stylu życia czy przebytych chorób).

Oto najczęstsze czynniki wpływające negatywnie na męską płodność:

 

Zaburzenia hormonalne

Gospodarka hormonalna odgrywa istotną rolę w procesie produkcji plemników (spermatogenezie). Szczególnie ważnym męskim hormonem płciowym jest testosteron. Jego zbyt niski poziom objawia się spadkiem libido, osłabieniem mięśni, przewlekłym zmęczeniem oraz problemami z erekcją.

Wady anatomiczne i genetyczne

Nieprawidłowości w budowie narządów płciowych, takie jak żylaki powrózka naczyniowego, niezstąpienie jąder czy niedrożność nasieniowodów, mogą prowadzić do upośledzenia pracy jąder i pogorszenia jakości nasienia. Także mutacje genetyczne mogą znacząco wpłynąć na płodność.

Infekcje i przebyte choroby

Przebyte zakażenia układu moczowo-płciowego takie jak świnka czy zapalenie najądrzy, mogą doprowadzić do nieodwracalnych zmian w obrębie jąder. Natomiast choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie, cukrzyca czy choroby autoimmunologiczne, mogą zaburzać funkcje sensualne oraz płodność.

Styl życia a płodność

Współczesny styl życia ma ogromny wpływ na męską niepłodność. Alkohol, papierosy, używki oraz przewlekły stres to czynniki, które znacząco obniżają jakość nasienia.

Ponadto, otyłość, brak aktywności fizycznej, niezdrowe jedzenie i ekspozycja na toksyny środowiskowe również niekorzystnie wpływają na funkcje rozrodcze.

Niepłodność psychologiczna

Niepłodność psychologiczna to zjawisko, w którym problemy emocjonalne takie jak: stres, lęk, niepowodzenie czy trudności w związku powodują zaburzenia funkcji seksualnych. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty.

Diagnostyka niepłodności

Diagnostyka niepłodności męskiej składa się z kilku ważnych elementów.

Badanie nasienia

Badanie nasienia jest podstawowym i łatwo dostępnym sposobem oceny płodności mężczyzny. Podczas szczegółowej analizy ejakulatu, sprawdza się takie parametry jak:

• liczbę plemników (norma > 15 mln/ml),
• ich ruchliwość (prawidłowa > 40%),
• morfologię (kształt – norma > 4% prawidłowych form),
• lepkość i pH,
• obecność komórek zapalnych.

Warto pamiętać, że przed wykonaniem badania, należy zachować wstrzemięźliwość seksualną przez 2-7 dni, wykluczyć na ten czas alkohol i unikać stresu.

Gospodarka hormonalna

Kolejnym elementem diagnostyki niepłodności męskiej są badania hormonalne. Układ ten odgrywa ważną rolę w regulacji funkcji jąder – zarówno w procesie produkcji plemników jak i syntezy testosteronu. Podstawowy panel hormonalny obejmuje oznaczenia:

• testosteronu – jego niski poziom zaburza produkcję nasienia,
• hormonu folikulotropowego (FSH) – jego podwyższony poziom może świadczyć o niewydolności jąder,
• hormonu luteinizującego (LH) – jego nieprawidłowy poziom może wskazywać na zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-jądra,
• prolaktyny – jej nadmiar może zmniejszać libido i pogorszyć płodność,
• estradiolu – jego nieprawidłowy poziom może negatywnie wpływać na jakość nasienia.

Wszelkie nieprawidłowości hormonalne mogą mieć podłoże w chorobach ogólnoustrojowych, guzach przysadki, zaburzeniach metabolicznych, stresie lub podczas stosowania niektórych leków.

Badania obrazowe

W niektórych przypadkach, gdy podstawowe badania nie dostarczają jednoznacznych odpowiedzi, diagnostykę uzupełnia się poprzez badania obrazowe. Najpopularniejszym z nich jest USG moszny. Pozwala ono ocenić budowę jąder, najądrzy oraz pozwala sprawdzić obecność żylaków powrózka nasiennego – ich obecność jest jednych z najczęstszych czynników wpływających negatywnie na jakość nasienia.

Czasami wykonuje się USG przezodbytnicze, które pozwala ocenić gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne i przewody wytryskowe. Badanie to wykonuje się w przypadku podejrzenia przeszkód w drogach wyprowadzających nasienie. Gdy powyższe metody obrazowania nie dają wystarczających informacji, należy wykonać jeszcze rezonans magnetyczny.

Diagnostyka genetyczna

W przypadku mężczyzn z ciężkimi zaburzeniami jakości nasienia lub całkowitym jego brakiem, szczególnie przy podejrzeniu wrodzonych nieprawidłowości, wykonuje się badania genetyczne. Celem tych badań jest identyfikacja mutacji, które mogą uniemożliwiać lub zaburzać proces spermatogenezy. Do najczęstszych z nich należą:

• badanie kariotypu – ocena liczby i struktury chromosomów,
• analiza mikrodelecji chromosonu Y – te mutacje mogą prowadzić do zaburzeń lub całkowitego braku produkcji plemników,
• badanie mutacji genu CFTR – jest ono związane z wrodzonym brakiem nasieniowodów.

Lekarz może także zlecić badania molekularne DNA plemników, zwłaszcza kiedy dochodzi do nawracających poronień u partnerki lub niepowodzeń w technikach wspomaganego rozrodu.

Leczenie niepłodności męskiej

Leczenie niepłodności męskiej zależy bezpośrednio od jej przyczyny. Możliwe jest zastosowanie terapii farmakologicznej, zabiegów chirurgicznych lub technik wspomaganego rozrodu.

Terapia hormonalna

Jeżeli przyczyną niepłodności męskiej są zaburzenia hormonalne, stosuje się leczenie mające na celu uregulowanie poziomu testosteronu i hormonów przysadki, co z kolej korzystnie wpływa na poprawę jakości nasienia.

Zabiegi chirurgiczne

W przypadku żylaków powrózka nasiennego lub innych wad anatomicznych skutecznym rozwiązaniem może być wykonanie zabiegu chirurgicznego. Takie zabiegi często prowadzą do poprawy parametrów nasienia i zwiększają szansę na poczęcie.

Techniki wspomaganego rozrodu

Kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanego efektu, stosuje się metody takie jak inseminacja domaciczna (IUI), zapłodnienie in vitro (IVF) czy metodę ICSI – polegającą na wstrzyknięciu pojedynczego plemnika do komórki jajowej. Dzięki takim technikom możliwe jest uzyskanie ciąży nawet przy bardzo niskiej jakości nasienia.

Jak zwiększyć płodność u mężczyzn?

Choć wielu z nas, ciągle zadaje sobie pytanie jak zwiększyć płodność u mężczyzn, odpowiedź jest dość prosta. Zmiana stylu życia ma ogromne znaczenie w procesie leczenia niepłodności i może w znaczący sposób zwiększyć szanse na poczęcie dziecka.

Zdrowa dieta

Odpowiednia dieta, bogata w witaminy, minerały i przeciwutleniacze wspiera produkcję plemników. Zaleca się spożywanie warzyw, zwłaszcza liściastych, owoców, najlepiej jagodowych, produktów pełnoziarnistych, ryb morskich oraz orzechów i pestek dyni. Warto za to ograniczyć żywność przetworzoną, tłuszcze trans oraz cukier prosty.

Prawidłowa suplementacja

Podczas intensywnego starania się o potomstwo, także mężczyźni powinni sięgnąć po dodatkową dawkę witamin oraz substancji niezbędnych do prawidłowego rozrodu. Warto skonsultować się z lekarzem i sięgnąć po preparaty posiadające w swoim składzie: cynk, selen, witaminę C, witaminę E, witaminę B12, kwas foliowy, L-karnitynę oraz koenzym Q10.

Aktywność fizyczna

Regularne ćwiczenia nie tylko poprawiają ogólną kondycję organizmu, ale także regulują gospodarkę hormonalną i zmniejszają poziom stresu. Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną 3-4 razy w tygodniu.

Prawidłowy sen

Sen ma bezpośredni wpływ na produkcję hormonów, w tym testosteronu. Dorosły mężczyzna powinien spać minimum 7 godzin na dobę. Warto zadbać o regularne pory snu, zwłaszcza w nocy.

Utrzymywanie prawidłowej temperatury jąder

Jądra, aby prawidłowo produkować plemniki, potrzebują niższej temperatury niż reszta ciała. Optymalna temperatura to 34-35 st. C. Warto zadbać o to, aby taka temperatura utrzymywała się na stałym poziomie. W związku z tym dobrze jest nosić luźną bieliznę i luźne spodnie, należy za to unikać gorących kąpieli, częstego korzystania z sauny i jacuzzi oraz z trzymania laptopa na kolanach.

Ograniczenie używek

Czynności takie jak: palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu, spożywanie narkotyków oraz sterydów anabolicznych mają negatywny wpływ na płodność. Rzucenie tych nawyków jest jednym z najskuteczniejszych kroków w poprawie jakości nasienia.

Podsumowanie

Niepłodność męska to wciąż poważny i coraz powszechniejszy problem zdrowotny, który dotyka nawet połowy par zmagających się z trudnościami w procesie poczęcia dziecka. Przyczyny niepłodności męskiej są zróżnicowane – obejmują zaburzenia hormonalne, wady anatomiczne, czynniki genetyczne, infekcje oraz wpływ niezdrowego stylu życia. Skuteczna diagnostyka opiera się na kompleksowej ocenie: badaniu nasienia, analizie hormonów, badaniach obrazowych oraz genetycznych. Dopiero pełna ocena pozwala dobrać odpowiednią formę leczenia – farmakologiczną, chirurgiczną lub opartą na technikach wspomaganego rozrodu. Nie bez znaczenia pozostaje także profilaktyka: zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek i przegrzewania jąder mają realny wpływ na poprawę jakości nasienia. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie medyczne dają dużą szansę na skuteczne leczenie i spełnienie marzenia o ojcostwie.

---

Piśmiennictwo:

1. „Niepłodność. Diagnostyka i leczenie”, red. nauk. Paweł Radwan
   Wydawnictwo: PZWL, 2022
2. „Andrologia kliniczna”, red. nauk. Waldemar Bińczyk, Andrzej Sikorski
   Wydawnictwo: PZWL, 2018
3. „Male Infertility: Contemporary Clinical Approaches, Andrology, ART & Antioxidants”, Gupta S., Agarwal A & Sharma R, 2017

---