Astma i alergia to jedne z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych, dotykające ludzi w każdym wieku. Choć są odrębnymi jednostkami chorobowymi, często występują razem i wzajemnie na siebie oddziałują, co utrudnia postawienie trafnej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. W tym artykule przyjrzymy się dokładnie obu pojęciom. Poznamy mechanizmy ich występowania, najczęstsze przyczyny, sposoby diagnozowania oraz nowoczesne metody leczenia astmy i alergii.

Z tego tekstu dowiesz się:

Astma i alergia — wyjaśnienie pojęć

Astma i alergia to przewlekłe jednostki chorobowe o podłożu immunologicznym. Zrozumienie ich podstawowych mechanizmów patofizjologicznych jest kluczowe dla prawidłowego rozpoznania i zastosowania odpowiedniego leczenia.

Astma — istota choroby

Astma jest przewlekłą, zapalną chorobą dróg oddechowych, charakteryzującą się nadmierną reaktywnością oskrzeli i ich okresowym zwężeniem. Schorzenie to wywołuje objawy takie jak:

• duszność,
• kaszel,
• świszczący oddech,
• uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Cechą charakterystyczną astmy, jest jej zmienny przebieg. Objawy mogą nasilać się i ustępować, w zależności od ekspozycji na określone czynniki.

Alergia — definicja i mechanizm

Alergią nazywamy zaburzenie pracy układu odpornościowego, polegające na nadmiernej reakcji podczas kontaktu z określonymi substancjami zwanymi alergenami. Mechanizm alergii opiera się na aktywacji komórek tucznych oraz produkcji przeciwciał IgE, które doprowadzają do uwolnienia histaminy i innych mediatorów stanu zapalnego. Efektem tego są takie objawy jak:

• kichanie,
• łzawienie oczu,
• pokrzywka,
• obrzęk

W ciężkich przypadkach alergii dochodzi do reakcji anafilaktycznej, która stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.

 

Związek pomiędzy astmą a alergią

Choć astma i alergia to dwa odrębne schorzenia, bardzo często występują razem, szczególnie u dzieci i młodych dorosłych. Taka postać astmy nazywa się astmą alergiczną i jest jedną z najczęstszych jej form.

U pacjentów z tą postacią astmy, rozważa się zastosowanie terapii celowanych, takich jak: leki biologiczne na alergię, które modulują odpowiedź immunologiczną oraz immunoterapia alergenowa.

Przyczyny astmy i alergii

Obie jednostki chorobowe są dość złożonymi pojęciami. Przyczyny astmy i alergii są uzależnione od wielu różnych czynników.

Astmę można podzielić według różnych kryteriów, takich jak: przyczyny, stopień nasilenia, wiek zachorowania czy sposób leczenia. Główne rodzaje astmy i ich najważniejsze przyczyny to:

• astma alergiczna (atopowa) – jest jedną z najczęstszych postaci astmy, wywołana przez kontakt z alergenem (np.: roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, pyłki, pleśń itd.), objawia się atopowym zapaleniem skóry i alergicznym nieżytem nosa, występuje u dzieci i dorosłych,
• astma niealergiczna (nieatopowa) – wywołana najczęściej przez infekcje, zimne powietrze, zanieczyszczenia czy stres, częściej występuje u dorosłych i jest bardziej nieprzewidywalna, trudniejsza do leczenia,
• astma wysiłkowa – wywołana przez wysiłek fizyczny, zwłaszcza na świeżym powietrzu, symptomy takie jak: kaszel, duszność, świszczący oddech, pojawiają się po wysiłku, ten rodzaj dotyczy szczególnie sportowców i dzieci,
• astma zawodowa – pojawia się po kontakcie z substancjami drażniącymi, znajdującymi się w miejscu pracy (np.: lateks, pyły, różne chemikalia), charakteryzuje się tym, że objawy nasilają się w trakcie pracy, a po niej łagodnieją,
• astma aspirynowa – to szczególny rodzaj astmy oskrzelowej, której przyczyną jest nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak aspiryna, objawy mogą być bardzo gwałtowne po zażyciu leku,
• astma ciężka (stan astmatyczny) – jest to ciężkie zaostrzenie choroby, wywołujące stan zagrożenia życia, chory w tym przypadku nie reaguje na standardowe leczenie, stosuje się biologiczne leczenie astmy.

Spośród wieku rodzai astmy, można by wyróżnić, jeszcze inne takie jak astma mieszana czy nocna. Alergie klasyfikuje się w zależności od rodzaju alergenu i drogi jego kontaktu z organizmem człowieka. Główne rodzaje alergii i ich przyczyny to:

• alergia wziewna – za którą opowiadają np.: roztocza kurzu, pyłki roślin, zarodniki grzybów lub pleśni czy sierść zwierząt domowych,
• alergia pokarmowa – jej objawy mogą się pojawić po spożyciu np.: orzechów, glutenu, mleka, jajek, ryb czy owoców morza,
• alergia kontaktowa – może się uaktywnić po kontakcie ciała z takimi alergenami jak: chrom, nikiel, niektóre perfumy lub kosmetyki czy lateks,

Ponadto warto jeszcze wspomnieć o alergii na różnego rodzaju leki czy jad owadów. Każdy typ alergii może manifestować się w różnych sposób – od łagodnych objawów po ciężkie reakcje ogólnoustrojowe.

Astma i alergia — rozpoznanie

Wczesne i dokładne rozpoznanie astmy i alergii jest ważne dla wdrożenia leczenia oraz zapobiegania rozwojowi powikłań. Rozpoznanie obu chorób wymaga zarówno szczegółowego wywiadu klinicznego, jak i zastosowania nowoczesnych metod laboratoryjnych i czynnościowych.

Diagnostyka astmy

Proces diagnostyczny astmy obejmuje:

• wywiad lekarski,
• badanie przedmiotowe,
• spirometrię,
• testy odwracalności obturacji,
• pomiar FeNO.

W przypadku niejednoznacznych wyników wykonuje się także testy prowokacyjne, polegające na podaży metacholiny lub testy wysiłkowe mające na celu wywołanie objawów.

Diagnostyka alergii

Proces diagnostyczny alergii natomiast, obejmuje:

• wywiad alergologiczny,
• punktowe testy skórnej,
• oznaczenie swoistych przeciwciał IgE.

Dodatkowo w diagnostyce alergii stosuje się także testy prowokacyjne oraz testy molekularne.

Leczenie astmy

Leczenie astmy to skomplikowany proces, który powinien być dostosowany do charakteru choroby, nasilenia objawów, a także odpowiedzi pacjenta na wdrożoną terapię.

Standardowe leczenie astmy

Podstawą leczenia astmy jest stosowanie leków kontrolujących przebieg choroby oraz leków doraźnych, stosowanych w przypadku zaostrzeń choroby, takich jak:

• glikokortykosteroidy wziewne (ICS) – działają przeciwzapalnie, zmniejszają obrzęk i nadreaktywność oskrzeli,
• beta2-mimetyki długo działające (LABA) – ich wielogodzinne działanie polega na rozkurczaniu oskrzeli,
• beta2-mimetyki krótko działające (SABA) – leki stosowane doraźnie, w przypadku nagłego wystąpienia duszności,
• leki przeciwleukotrienowe – ich działanie polega na blokowaniu silnie działających substancji zapalnych, uwalniany w przebiegu ataku astmy.

W niektórych przypadkach, poza wymienionymi lekami, stosuje się także preparat teofiliny i glikokortykosteroidy doustne.

Biologiczne leczenie astmy — innowacyjne rozwiązanie

W ostatnich latach, na znaczeniu zyskało biologiczne leczenie astmy, które pozytywnie wpłynęło na pacjentów z ciężką, trudną do leczenia postacią choroby. Warto wyjaśnić, że leki biologiczne to preparaty lecznicze, pozyskiwane z żywych komórek lub ich komponentów przy użyciu zaawansowanych technik biotechnologicznych. Najczęściej są to białka o dużej cząsteczce i złożonej budowie.

Do leków biologicznych stosowanych w leczeniu astmy należą:

• , lek wskazany u chorych z astmą alergiczną,
• mepolizumab, reslizumab, benralizumab – przeciwciała skierowane przeciwko interleukinie 5 lub jej receptorom, są stosowane u chorych z astmą eozynofilową,
• dupilumab – środek blokujący szlaki sygnałowe interleukin 4 i 13, stosowany w astmie typu 2.

Biologiczne leczenie astmy pozwala na zmniejszenie liczby zaostrzeń, zmniejszenie konieczności stosowania glikokortykosteroidów doustnych oraz umożliwia istotną poprawę jakości życia pacjenta.

Skuteczne leczenie astmy oznacza osiągnięcie pełnej lub prawie pełnej kontroli objawów, ograniczenie ryzyka zaostrzeń do minimum oraz utrzymanie prawidłowej czynności płuc.

Leczenie alergii — nowoczesne leki na alergię

Skuteczne leczenie alergii, podobnie jak w przypadku astmy, wymaga indywidualnego podejścia i obejmuje jednakowo eliminację alergenów jak i stosowanie odpowiednio dobranych środków farmaceutycznych oraz metod immunomodulacyjnych.

Farmakoterapia — klasyczne i nowoczesne leki na alergię

Farmakologiczne leczenie alergii opiera się przede wszystkim na lekach przeciwhistaminowych, blokujących receptory H1 odpowiedzialne za symptomy alergiczne, takie jak: kichanie, wysypka, świąd, łzawienie oczu. Na przestrzeni lat opracowano kilka generacji tych preparatów:

• leki przeciwhistaminowe I generacji – np.: hydroksyzyna, klemastyna, difenhydramina, skutecznie łagodzą objawy alergii, ale ich zastosowanie jest obecnie ograniczone ze względu na częste działania niepożądane takie jak nadmierna senność, suchość w ustach czy zaburzenia koordynacji ruchowej,
• leki przeciwhistaminowe II generacji – np.: loratadyna, cetyryzyna, feksofenadyna, charakteryzują się większą selektywnością względem receptorów H1 oraz znacząco zmniejszonym przenikaniem do ośrodkowego układu nerwowego, dzięki temu nowoczesne leki na alergię tej generacji nie wywołują senności i są bezpieczniejsze dla osób prowadzących aktywny tryb życia,
• leki przeciwhistaminowe III generacji – np.: lewocetyryzyna, desloratadyna, bilastyna, powstają one poprzez oczyszczenie lub modyfikację leków II generacji, co dodatkowo poprawia ich profil bezpieczeństwa oraz zmniejsza ryzyko interakcji lekowych.

Poza lekami przeciwhistaminowymi, w leczeniu alergii stosuje się także glikokortykosteroidy donosowo, leki przeciwleukotrienowe czy leki biologiczne.

Immunoterapia alergenowa — leczenie przyczynowe alergii

Obok leczenia objawowego alergii, coraz większe znaczenie zyskuje immunoterapia alergenowa, która może zmienić naturalny przebieg choroby.

Immunoterapia alergenowa polega na regularnym podawaniu pacjentowi coraz większych dawek alergenu, na który jest uczulony, w celu zmiany układu odpornościowego. Dzięki takiemu zabiegowi możliwe jest osiągnięcie tolerancji immunologicznej i trwałego zmniejszenia wrażliwości na dany alergen.

Podsumowanie

Astma i alergia to złożone choroby wymagające wielowymiarowego podejścia – od precyzyjnej diagnostyki, przez terapię objawową, aż po zaawansowane leczenie przyczynowe. Nowoczesne metody leczenia astmy i alergii pozwalają pacjentom odzyskać kontrolę na swoim zdrowiem. Dzięki takim rozwiązaniom jak: leki biologiczne czy immunoterapia alergenowa, możliwe jest nie tylko ograniczenie objawów, lecz także długotrwałe zmniejszenie wrażliwości na alergeny oraz poprawa komfortu życia.

---

---